"Czerniak 3” to aktualne wydawnictwo przygotowane przez ekspertów różnych specjalności zajmujących się diagnostyką i leczeniem nowotworów skóry. Porusza ono zagadnienia niezbędne dla rozwiązywania codziennych problemów terapeutycznych. Leczenie adjuwantowe stało się standardem u chorych na czerniaki o zaawansowaniu lokoregionalnym. Obowiązujący w Polsce program B.59 poprzez wprowadzenie leczenia uzupełniającego po usunięciu przerzutów do węzłów chłonnych pozwala zmniejszyć odsetek chorych kwalifikowanych do leczenia paliatywnego. Ważna jest elastyczność kryteriów tego programu i możliwość stosowania immunoterapii po nawrocie po leczeniu adjuwantowym. W najbliższym czasie jednak leczenie czerniaka okołooperacyjne przesunie się częściowo w kierunku terapii neoadjuwantowej, jak również stosowania leczenia uzupełniającego u chorych po wycięciu czerniaka w stopniu IIB i IIC. Najskuteczniejszym sposobem leczenia systemowego chorych na przerzutowego czerniaka jest obecnie immunoterapia skojarzona anty-PD-1 z anty-CTLA-4, która w badaniach klinicznych pozwoliła na uzyskanie mediany przeżyć całkowitych istotnie przekraczającej 5 lat. Jednak w praktyce klinicznej czynnikiem limitującym jej stosowanie jest znaczna toksyczność. Stąd prace nad zastosowaniem immunoterapii skojarzonej o wysokiej efektywności i mniejszych działaniach ubocznych ‒ nową terapią zarejestrowaną z tą myślą jest skojarzenie anty-PD-1 (niwolumabu) z anty-LAG3 (relatlimabem). Niezwykle istotne są również doświadczenia w doborze terapii ukierunkowanych molekularnie u chorych na zaawansowane czerniaki. W niniejszym opracowaniu omówiono również postępowanie w rzadkich podtypach czerniaków, jak czerniaki błon śluzowych czy zlokalizowane na odsiebnych częściach kończyn. Postęp terapii czerniaka dotyczy również czerniaka błony naczyniowej oka. Zastosowanie tebentafuspu (IMCgp100), przedstawiciela nowej klasy leków ‒ cząsteczki bispecyficznej ukierunkowanej na limfocyty T przy obecności HLA-002, pozwoliło po raz pierwszy na uzyskanie poprawy w zakresie czasu przeżycia całkowitego (OS) zarówno w porównaniu z danymi historycznymi (badanie II fazy – mediana OS 16,8 miesiąca), jak i aktywnego komparatora (badanie III fazy – odsetek OS rocznych 73 vs. 58%, HR 0,51). W pracy uwzględniono również informacje dotyczące leczenia chorych na zaawansowane raki skóry, gdzie obecnie mamy dostępnych kilka sposobów leczenia systemowego. W leczeniu systemowym u chorych na raka podstawnokomórkowego (BCC) wskazane jest zastosowanie inhibitorów szlaku Hedgehog (wismodegib), raka płaskonabłonkowego ‒ immunoterapii cemiplimabem, który znajduje również zastosowanie u chorych na BCC po niepowodzeniu wismodegibu. Immunoterapia jest również obecnie stosowana w leczeniu chorych na rzadki typ raka skóry ‒ raka z komórek Merkla (awelumab).